Damy Złotego Wieku - Kamil Janicki

Damy Złotego Wieku to  książka o życiu kobiet, które na stałe zagościły w naszej historii, a swoje losy na zawsze połączyły z potężnym rodem Jagiellonów. Bona Sforza, matka ostatniego z Jagiellonów, Elżbieta i Katarzyna Habsburżanki, Barbara Radziwiłłówna, córki Zygmunta Starego i Bony, to  kobiety, które współtworzyły tragiczną historię jednej z najpotężniejszych dynastii ówczesnej Europy.

To one skupiały w sobie władzę nad ciągłością panowania Jagiellonów na polskim tronie, to ich postaci rozpalały do czerwoności polityków, możnowładców i twórców epoki. To na ich barki spadały najgorsze kalumnie i oskarżenia. O ile Bona Sforza mogła swoim zachowaniem, zamiłowaniem do intryg i gry politycznej , przyczynić się do panującej o niej opinii, to pozostałe damy opisane w książce są raczej ofiarami swoich czasów.

Główną bohaterką książki jest Bona Sforza, która jako uboga włoska księżniczka, stała się żoną jednego z najpotężniejszych władców renesansowej Europy. Bona swój awans społeczny zawdzięcza intrygom swojej matki oraz poczynaniom dyplomatycznym dynastii Habsburgów.  Pozycja Bony jako królowej Polski wzrosła w momencie urodzenia następcy tronu, przyszłego króla Zygmunta Augusta.

Jednak Sforza była zbyt ambitna, by poprzestać na kwestiach związanych z rodzeniem i wychowywaniem kolejnych książąt i księżniczek.  Przez lata w literaturze była oskarżana o małostkowy charakter, zamiłowanie do trucia przeciwników politycznych i mieszania się w sprawy należące do królewskich kompetencji.

Kamil Janicki krok po kroku obala mity związane z osobą i poczynaniami Bony Sforzy. Pisze o jej inteligencji, zmyśle politycznym i talencie do trudnej sztuki dyplomacji. Przytacza mało znane fakty o talentach Bony do zarządzania. Wszystkie ziemie , które żona Zygmunta I Starego, otrzymała w swoje posiadanie, po kilkuletnim okresie zarządzania, stawały się ziemiami nowoczesnymi, przynoszącymi dochód i wzorowymi przykładami jak prowadzić politykę inwestycyjną, nawet na najgorszej jakościowo ziemi w Królestwie.

Bez nieustępliwego, często konfliktowego charakteru Bony, jej nienawiści do dynastii Habsburskiej i  świadomości, że Zygmunt Stary oraz jego zaplecze polityczne popełnia błąd za błędem, nie byłoby późniejszych wydarzeń składających się na powolny i tragiczny koniec dynastii Jagiellonów. Nawet w chwili, kiedy musiała usunąć się w cień jako stara królowa, ustępując miejsca kolejnym żonom swojego ukochanego syna, miała wpływ na przebieg wydarzeń i stale starała się, by tego wpływu nie zostać pozbawioną za wszelką cenę.

Jej synowe, Elżbieta i Katarzyna Habsburżanki, nie miały siły intelektu starej królowej, nie potrafiły zbudować swojego zaplecza politycznego, a nade wszystko nigdy nie zdobyły realnego wpływu na  poglądy prezentowane przez swojego męża Zygmunta Augusta. Jedyną królową, która miała wpływ na syna Bony oraz na przebieg wydarzeń miała Barbara Radziwiłłówna, ale nie stało się to z powodu jej walorów umysłowych. Młody król po prostu Barbarę kochał, a u podłoża konfliktu leżało pochodzenie Barbary, a nie jej wielkie osobiste ambicje.

Córki Bony  zostały w tej książce potraktowane odrobinę po macoszemu. Zwłaszcza trzy najmłodsze. Częściowo wynika to z tego, że księżniczki prowadziły życie na uboczu dworskiego życia i poza  świetnym urodzeniem nie odegrały większej roli politycznej. Oczywiście, poza Anną Jagiellonką, która, jak wiemy, została później polską Królową i jej najbardziej mi żal, bo jej życie i zmagania na arenie politycznej można opisać o wiele szerzej. Była przecież inteligentną kobietą, choć w życiu Bony była raczej zawadą, niż radością.

Damy Złotego Wieku to dobrze napisana pozycja historyczna z elementami powieści. Nie została nadmiernie obciążona datami, ustępami cytatów pochodzącymi ze źródeł epoki. Czytelnik mający ogólne lub mgliste pojęcie o historii XVI wieku nie zostanie przytłoczony nadmiarem dat i fragmentów źródeł. Dobrym dopełnieniem książki są fotografie i ryciny miejsc oraz postaci opisywanych w książce.

Kamil Janicki – z wykształcenia historyk, redaktor naczelny portalu ciekawostkihistoryczne.pl. Autor  Upadłych Dam II Rzeczpospolitej i Pierwszych Dam II Rzeczpospolitej.