Upadłe Damy II Rzeczpospolitej - Kamil Janicki

Upadłe Damy II Rzeczpospolitej to prawdziwa perełka literatury faktu. Kiedy myślimy o dwudziestoleciu międzywojennym mamy zwykle przed oczami Marszałka Józefa Piłsudskiego, piękną przedwojenną Warszawę i katastrofę kampanii wrześniowej tysiąc dziewięćset trzydziestego dziewiątego roku.

Na pytanie o upadłe damy zapewne przebąkniemy coś o paniach lekkich obyczajów, a skojarzenie pań o kryminalnej przeszłości raczej nie nasunie nam myśli o latach dwudziestych i trzydziestych ubiegłego wieku. Po chwili dopiero, pomyślimy o Ricie Gorgonowej, o której niedawno zrobiło się głośno za sprawą prób rehabilitacji najbardziej znanej morderczyni II Rzeczpospolitej. Ale w tej książce obszernego i wnikliwego opisu historii Gorgonowej nie ma. 

Ta publikacja przywraca do życia zapomniane kryminalistki okresu międzywojennego. Nie będę opowiadać o wszystkich paniach, o których jest mowa w książce, ponieważ zepsuję przyjemność czytania o nich kolejnym czytelnikom.

Napomknę o historii, która mnie zaintrygowała najbardziej. Chodzi o tajemnicze anonimy wysyłane do najznamienitszych postaci Poznania lat trzydziestych dwudziestego wieku. Znane osobistości poznańskiego życia towarzyskiego zbiorowo zaczęły otrzymywać anonimowe listy z pogróżkami wraz z szantażem mającym na celu wymuszenie zapłaty konkretnej sumy pieniędzy. Nie będę się tu rozwodzić nad tokiem śledztwa. Powiem tylko, że pokazało ono pomysłowość i bystrość umysłu prowdzącego dochodzenie. Po zebraniu wszelkich możliwych dowodów została oskarżona o szantaż Maria Lewandowska. Młoda, dwudziestokilkuletnia kobieta z szanowanej i majętnej rodziny. Wyłudziła kilkanaście tysięcy ówczesnych złotych i właściwie nigdy nie dowiedziano się z jakiego powodu postanowiła szantażować swoje ofiary. Co ciekawe, Maria Lewandowska stała się w tamtym czasie rodzajem „celebrytki”, którą proszono o autograf ze zdjęciem i wysyłano do jej więziennej celi listy z poparciem dla jej osoby. Na fali swojej popularności Maria Lewandowska napisała wspomnienia – „Pamiętnik Szantażystki”. Została uznana winną i skazana, ale nigdy nie odbyła swojej kary pozbawienia wolności…

Fascynujące w Upadłych Damach II Rzeczpospolitej jest tło społeczne i polityczne  Polski okresu międzywojennego. Kraj był podzielony na garstkę ludzi bogatych, wykształconych i majętnych, którym nawet przed obliczem sądu wolno było więcej, aniżeli prostym, gorzej wykształconym obywatelom.  A wpływowi obrońcy stawali na głowie, by ich klientom nie stała się krzywda.

Ponadto opinia publiczna II RP była masowością żądną sensacji, plotek, a nawet krwi. Ludzie tłumnie przybywali do sądów na wszelkie procesy kryminalne. Przy czym społeczeństwo jawnie demonstrowało swój stosunek do oskarżonych przed, w trakcie i po procesie.

Ogromną rolę w ówczesnym społeczeństwie odgrywała prasa, która prześcigała się w ilości napisanych artykułów, odtworzonych zdarzeń, opisanych sylwetek osób zamieszanych w daną sprawę, co tylko potęgowało podniecenie i żądzę krwi wśród społeczeństwa. Dodam jeszcze, że bardzo wiele z tych szczegółów dotyczących „sprawy”, nie miało wiele wspólnego z prawdziwymi ustaleniami ówczesnych śledczych.

Upadłe Damy II Rzeczpospolitej zawierają w sobie bardzo dobrze skonstruowany i wnikliwy opis sytuacji politycznej kraju, i w ogóle zachowania polskiej sceny politycznej, czy szerzej mówiąc, osób należących do bliższych i dalszych kręgów władzy tamtego okresu.

Książka Kamila Janickiego to świetnie opisany kawałek mało znanej polskiej historii, którego idealnym dopełnieniem stał się opis sytuacji politycznej i kondycji polskiego społeczeństwa okresu międzywojennego.

 Kamil Janicki – z wykształcenia historyk, redaktor naczelny portalu ciekawostkihistoryczne.pl. Autor Dam Złotego Wieku, Upadłych dam II Rzeczpospolitej i Pierwszych Dam II Rzeczpospolitej. Niebawem ukaże się jego najnowsza książka:  Epoka Hipokryzji. Seks i erotyka w przedwojennej Polsce.